Tarnów, jedno z największych miast województwa małopolskiego oddalone przeszło 80 kilometrów od Krakowa, którego historia opiewa w wiele legend. Niektóre z nich dotyczą na przykład etymologii nazwy Tarnów, według niektórych podań pochodzącej od krzewów tarniny rosnących na okolicznych wzgórzach, według innych kojarzonej z założycielem osady rycerzem Tarnem. A jak było naprawdę? Ile fragmentów liczy znana Panorama Siedmiogrodzka? Te i wiele innych tajemnic można odkryć odwiedzając Tarnów, jedno z najbardziej nasłonecznionych i najcieplejszych miast w Polsce określane tytułem „polskiego bieguna ciepła”.

Rynek Główny  – perła renesansu

Otoczony uroczymi kamienicami renesansowymi, tarnowski Rynek przez wielu uznawany jest za jeden z najpiękniejszych rynków w Polsce. Spacer urokliwymi, biegnącymi od rynku uliczkami zapewnia wielu wrażeń estetycznych, zwłaszcza porą wieczorową, kiedy ożywają lokalne kawiarnie i restauracje. Niewątpliwie punktem centralnym Rynku jest zabytkowy Ratusz, będący aktualnie siedzibą Galerii Sztuki Dawnej (oddziału Muzeum Okręgowego). Warto zajrzeć choć na chwilę do środka Ratusza, do wystawnej Sali Pospólstwa, w której mieści się Galeria Portretu Staropolskiego. To najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie ratusza prezentuje zbiór najcenniejszych portretów sarmackich w Polsce. Po zwiedzeniu wnętrza natomiast można spojrzeć na miasto z innej perspektywy – z 30 metrowej wieży ratusza, z której roztacza się panorama na okolicę i majaczące na horyzoncie pasma Beskidów.

W obrębie starego miasta, koniecznie odwiedzić trzeba Bazylikę Katedralną, gotycki kościół, w którego wnętrzach znajduje się pomnik nagrobny rodziny Tarnowskich.  Jest to najwyższy pomnik renesansowy w Polsce autorstwa włoskiego rzeźbiarza Giovanniego Marii Padovano. Renesansowe zdobienia uznawane są za najwybitniejsze dzieła sztuki w Polsce i nawet w Europie. Warto przespacerować się także biegnącym nieopodal głównym deptakiem miasta – ulicą Wałową, wiodącą wzdłuż pięknych kamienic czynszowych. Przy deptaku znajduje się także kilka innych zabytków, między innymi związanych z literaturą – pomnik Romana Brandstaettera czy Ławeczka Poetów.

Miasto wielu kultur – ślady żydowskie, węgierskie i romskie 

Tarnów określić można także miastem przenikania się kultur i społeczności, głównie z powodu położenia na trasie średniowiecznych szlaków handlowych. Aktualnie liczbę mieszkańców Tarnowa szacuje się na ponad 100 tysięcy, a przed wojną połowę ponad 50 tysięcznego miasta stanowiła społeczność żydowska. Chociaż z najstarszej tarnowskiej synagogi zachowała się tylko bima – podwyższenie, z którego czytana była Tora, do dziś przetrwała jednak łaźnia rytualna – mykwa, wzniesiona w 1902 roku w stylu mauretańskim. W łaźni znajduje się obecne wyśmienita restauracja serwująca między innymi dania kuchni żydowskiej. Spacerując po Tarnowie odnaleźć można także liczne odniesienia do kultury węgierskiej, bowiem już od średniowiecza Tarnów słynął z bliskich kontaktów z Węgrami. To w Tarnowie urodził się Józef Bem, generał i strateg, uczestnik powstania listopadowego, działacz polityczny Wielkiej Emigracji i naczelny wódz powstania węgierskiego. Pomnik generała, mural przedstawiający fragment Panoramy Siedmiogrodzkiej oraz Brama Seklerska im. Józefa Bema i Sandora Petöfiego to ślady wieloletniej przyjaźni polsko-węgierskiej. Z Tarnowem związane były także wędrówki Romów, o czym przypomina ekspozycja w Muzeum Etnograficznym. Z kolei śladem rezydujących niegdyś w Tarnowie Austriaków jest przepiękny secesyjny dworzec i tramwaje, bowiem Tarnów był trzecim miastem w Galicji (po Krakowie i Lwowie), w którym pojawiła się linia tramwajowa.

Muzea i zabytki architektury – Tarnów z różnych perspektyw

Żądni wiedzy i pragnący zgłębić znajomość regionu odwiedzić powinni znajdujące się w centrum Muzeum Etnograficzne, zlokalizowane w XVIII wiecznym dworku krytym gontem, Muzeum Diecezjalne, najstarsze w Polsce muzeum z obiektami sakralnymi, czy Muzeum Historii Tarnowa i Regionu. W Muzeum Etnograficznym, jednej z filii Muzeum Okręgowego w Tarnowie, prezentowana jest ekspozycja stała poświęcona Romom, ich historii i kulturze poprzez prezentację przedmiotów codziennego użytku, strojów, instrumentów. W programie zwiedzania warto zaplanować także wizytę w Galerii „Panorama”, która znajduje się w budynku dworca i prezentuje wystawę związaną z historią Panoramy Siedmiogrodzkiej – słynnym dziełem polskich i węgierskich malarzy upamiętniającym zdobycie Sybina przez powstańców węgierskich pod dowództwem Józefa Bema. Do dziś zachowało się 31 fragmentów Panoramy, Muzeum w Tarnowie posiada w zbiorach 20 z nich. Muzeum Diecezjalne natomiast otwiera przed zwiedzającym drzwi do świata sztuki sakralnej połączonej z ludowością z różnych przestrzeni czasowych. We wnętrzach muzeum sale ekspozycyjne dzielą się na Galerię obrazów ludowych, Galerię sztuki średniowiecznej, Sztuka ludowa i Sala ornatów. Zlokalizowane w samym sercu miasta Muzeum Historii Tarnowa i Regionu prezentuje ciekawą historię miasta i regionu. Spacer ekspozycją przedstawiającą archiwalne dokumentów, średniowieczne miecze, gospodę cechową dzięki ciekawej aranżacji przenosi odwiedzającego do wielowymiarowej przeszłości Tarnowa. Obowiązkowo w programie wycieczki powinna znaleźć się Galeria Sztuki Dawnej zlokalizowana w Ratuszu prezentująca Galerię Portretu Staropolskiego. Warto pamiętać, że Tarnowie znajdują się również dwa zabytkowe kościoły drewniane należące do Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce, na przykład słynne Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej, tzw. kościół na Burku. Natomiast chętni do kontynuacji wycieczki tym szlakiem mogą zwiedzić również inne podtarnowskie miejscowości leżące na jego trasie. Zainteresowani architekturą powinni zaplanować spacer dzielnicą Mościce. To tam powstało prekursorskie osiedle mieszkaniowe będące urzeczywistnieniem koncepcji miasto-ogród. Koniecznie warto odwiedzić Centrum Sztuki Mościce prezentujące wystawy fotograficzne oraz ciekawe wydarzenia artystyczne.

Wśród zieleni, z widokiem na miasto

W Tarnowie znajdzie się także coś dla ceniących odpoczynek na świeżym powietrzu oraz aktywny wypoczynek w bliskości przyrody. Zrewitalizowany Park Strzelecki zachęca do spacerów alejkami wśród starego drzewostanu i kwitnących bujnie na wiosnę kwiatów. Na chwilę odpoczynku można natomiast zatrzymać się przy słynnym Mauzoleum gen. Bema.

Zainteresowani historią i lubiący dłuższe spacery koniecznie powinni przewidzieć w programie zwiedzania Górę św. Marcina (384 m nad poziomem morza), oddaloną od centrum około 3 kilometrów. Na wzgórzu zachowały się szczątki grodu plemiennego Wiślan i monarchii pierwszych Piastów oraz ruiny zamku obronnego wybudowanego przez Spycimira z Melsztyna. Nazwa wzgórza pochodzi od patrona XV wiecznego kościoła z sąsiedniej wsi Zawada i jest świetnym punktem widokowym na miasto i okolicę.

Tarnów, choć jest pozornie nieznany i mało odkryty zachęca do poszukiwania wielokulturowych śladów, do zgłębiania historii regionu i historii Polski. Gorące miasto tętniące życiem, które wita podróżnych w przepięknej przestrzeni secesyjnego dworca oferuje wiele aktywności i jest wspaniałą alternatywą na spędzenie rodzinnego lub indywidualnego, beztroskiego weekendu w Małopolsce.

• Najwięcej o Tarnowie i okolicach dowiesz się w Centrum Informacji Turystycznej Tarnów